“Kamu davasında duruşma olur mu?”
1. Tarihsel arka plan
Ceza yargılaması, modern hukuk devletlerinde devletin egemenlik yetkilerinden biri olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı döneminden itibaren Türk hukukunda, suç işleyen kişinin yalnızca mağdur karşısında değil, toplum ve devlet karşısında da sorumluluğu olduğu anlayışı hâkim olmuştur. Cumhuriyet dönemiyle birlikte ceza muhakemesi sistemimiz köklü bir dönüşüme uğramış; özellikle 1926 tarihli Ceza Muhakemesi Usulü Kanunu ile “soruşturma–kovuşturma” ayrımı netleşmiş, yargılamada usul kuralları düzenlenmiştir.
1980’ler ve 1990’lar boyunca artan uluslararası insan hakları standartları, Türkiye’de de yargı sürecinde “adil yargılanma hakkı”, “savunma hakkı”, “duruşma” gibi kavramların önem kazanmasına yol açmıştır. Böylece ceza yargılamasında yalnızca “dava açma” değil, bu davanın nasıl, hangi usulle yürütüleceği de önem kazanmıştır.
Günümüz hukuki düzeninde, 2005 tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) sistematiği, soruşturma ve kovuşturma aşamalarını ve duruşma düzenini kapsamlı biçimde ele almıştır.
2. “Kamu davası” nedir?
“Kamu davası”, bir suç işlendiği iddiasıyla devlet adına, yani Cumhuriyet Savcılığı tarafından açılan ceza davasıdır. ([Harbiye Hukuk][1]) Bu tür davalarda devleti temsil eden savcılık, soruşturma evresinde delilleri toplar; yeterli şüphe oluştuğu takdirde iddianameyi mahkemeye sunar. Belirlenen mahkeme iddianameyi kabul ettiğinde dava resmî olarak başlar. ([Ferhat Kule Avukatı][2])
Öne çıkan özellikler:
- Toplum düzenini, kamu yararını gözetir; yalnızca bireysel mağduriyet değil, tüm topluma yönelik çıkarlar söz konusudur. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
- Şikâyete bağlı suçlarda mağdurun şikâyeti gerekir, ancak ağır suçlarda savcılık re’sen (kendiliğinden) dava açabilir. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
- Davayı açma yetkisi savcılığa aittir; özel kişilerin doğrudan kamu davası açması söz konusu değildir. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
3. Duruşma nedir ve kamu davasında olur mu?
“Duruşma”, ceza muhakemesinde mahkeme önünde tarafların hazır bulunduğu, tanıkların dinlendiği, delillerin ortaya konduğu ve tartışıldığı kollektif yargılamanın oturumudur. ([Avukat Baran Doğan][3]) ([Gürses Hukuk][4])
Özellikle CMK’nın 182‑222. maddeleri arasında duruşma usulüne dair düzenlemeler yer alır. ([Gürses Hukuk][4])
Dolayısıyla, evet — kamu davasında duruşma olur. Kamu davası açıldıktan sonra, kovuşturma aşamasında mahkemece duruşma yapılır. Soruşturma tamamlandığında iddianame kabul edilir, ardından mahkeme duruşma hazırlığına geçer ve duruşma günü tayin edilir. ([Avukat Baran Doğan][3])
Usul açısından dikkat edilmesi gerekenler:
- Duruşma hazırlığı süreci: Çağrı kağıtlarının gönderilmesi, tanık ve bilirkişilerin davet edilmesi, delillerin mahkeme önüne getirilmesi. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
- Duruşma gününde hazır bulunması gerekenler: Hakim, savcı, sanık (ve avukatı), zabıt katibi gibi kişiler. :contentReference[oaicite:12]{index=12}
- Duruşmanın herkese açık olması ilkesi; ancak kanunla öngörülen istisnalar olabilir. :contentReference[oaicite:13]{index=13}
4. Akademik ve güncel tartışmalar
Akademik literatürde bazı tartışma başlıkları öne çıkmaktadır:
- Duruşmanın “tek duruşma” ilkesi: CMK m.190’da duruşmanın ara verilmeden ve bir bütün olarak yapılması esası benimsenmiştir. Fakat pratikte çok sayıda duruşma yapılması, gecikmelerin yaşanması bu ilkenin etkin biçimde uygulanmasını zorlaştırmaktadır. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
- Adil yargılanma hakkı ve duruşmanın etkinliği: Duruşma sırasında tarafların savunma hakkının korunup korunmadığı, tanık ve delil sisteminin işlemesi gibi unsurlar akademik açıdan değerlendirilmektedir. Duruşmaların uzun sürmesi, tarafların haklarını etkileyebileceği yönünde görüşler vardır.
- Mahkeme yükü ve duruşma yoğunluğu: Özellikle büyük şehirlerde duruşma günlerinin çokluğu ve mahkeme iş yükünün artması, duruşma hazırlığı ile gerçekleştirilmesi gereken işlemlerde eksikliklere yol açabilmektedir. Bu durum da yargılama süreçlerinde gecikmeye neden olmaktadır.
- Teknoloji ve uzaktan duruşma: Son yıllarda özellikle pandemi koşullarıyla birlikte uzaktan duruşma uygulamaları gündeme gelmiş, kamu davası kapsamında duruşmaların hangi şartlarla uzaktan yapılabileceği hukuki olarak tartışılmaktadır.
- Kamu davası‑özel dava ayrımı ve duruşma pratiği: Bazı hukuki kaynaklarda “kamu davası mı yoksa özel dava mı?” ayrımı yapılırken, duruşmanın hangi davalarda kaçınılmaz olduğuna dair yorumlar yer almaktadır. Örneğin özel hukuk alanındaki davalar ile ceza davaları arasındaki farkların duruşma yönüyle değerlendirilmesi akademik literatürde yer bulmuştur.
5. Sonuç
Özetle, kamu davasının açılmasıyla birlikte yargılama süreci başlar ve bu süreçte duruşmanın yapılması kaçınılmazdır. Kamu davası kavramı, yalnızca bireysel mağduriyet değil, toplumun çıkarlarını koruma işlevi taşıdığından, mahkeme önünde duruşma evresiyle birlikte delillerin tartışılması, savunmanın alınması gibi unsurlar önem kazanır. Yargılama usulü açısından duruşma, kamu davasının olmazsa olmaz bir parçasıdır.
Hukuk uygulamasında kimi zaman soruşturma ve iddianame aşamaları uzun sürebilir; duruşma gününün belirlenmesi, tanık çağrılarının hazırlanması gibi hususlar zaman alabilir. Bu nedenle tarafların haklarının korunması açısından duruşma hazırlığı ve yapılma biçimi kritik önemdedir.
Sonuç olarak:
Evet, kamu davasında mutlaka duruşma yapılır. “Kamu davası” olarak açılan ceza yargılamasında, duruşma evresi mahkeme önüne gelindiğinde zorunlu olarak gerçekleşir. Bu durum usul kurallarıyla düzenlenmiş ve hukuki güvence altına alınmıştır.
Bu konuya ilişkin özel bir dosya ya da örnek olay hakkında bilgi isterseniz, detaylı bir analiz de yapabiliriz.
[1]: “KAMU DAVASI NEDİR? – 2025 – Harbiye Hukuk”
[2]: “Kamu Davası Nedir | Avukat Ferhat Kule”
[3]: “Ceza Muhakemesinde Duruşma – Avukat Baran Doğan”
[4]: “Duruşma Nedir? (CMK m.182-222) | Gürses Hukuk”